Op televisie hoorde ik iemand de volgende zin uitspreken: ‘in principe moet alles wat wij doen omkeerbaar zijn’. Aan het woord was een restaurateur die bezig was aan het Lam Gods van Van Eyck. Jarenlang was hij bezig met de restauratie van dat meesterwerk. Elke dag met een wattenstaafje voorzichtig een vierkante centimeter canvas proper maken. Met de microscoop de verschillende lagen bestuderen. Met collega’s wellicht ellenlange discussies voeren over hoe ver je mag gaan in het restaureren. Nauwlettend in de gaten gehouden worden, niet alleen door de nieuwsgierige passant, maar door de gehele internationale kunstwereld. Om dan uiteindelijk een minuscule retouche aan te brengen. Maar ook om nooit je naam vermeld te zien op het schilderij, hoogstens op een namenlijst van een technische fiche van het restauratie-project.
En toch, even enthousiast. Met een onvoorstelbare liefde voor kunst, kleuren en lijnen, geschiedenis en verhalen. ‘Alles moet omkeerbaar zijn’. Als je het zo hoort, dan klinkt het alsof je verdwijnt in relativiteit. Het mag er zijn, maar het kan er evengoed later weer van af gehaald worden. En dan toch, even enthousiast verder werken aan de volgende vierkante centimeter…
Zo zouden wij ook naar het canvas van het leven kunnen kijken. Dat wonderlijke meesterwerk van vormen en kleuren, tijd en ruimte waarin wij ons dagdagelijks begeven. We zouden onze eigen restaurateurs kunnen zijn.
Waar de vernis donker is geworden: wat afstand nemen, voorzichtig de oude laag oplossen en een nieuwe laag met licht schilderen. Een barst in een verflaag: wat afstand nemen en voorzichtig opvullen, tijd genoeg laten om rustig te kunnen uitdrogen. Maar ook: nergens onze naam onderzetten. ‘Dit stukje heb ik gerestaureerd’, handtekening. Dat zou het meesterwerk ondanks een technisch geslaagde restauratie finaal vernietigen.
Eén van de ‘vier dharma-zegels’ luidt: alles is verandering. Alles is omkeerbaar. Zo leven dat alles omkeerbaar blijft. Vloeiend. Zonder evenwel te vervallen in relativisme of nihilisme. Altijd enthousiast verder veranderen. Weten dat de dingen vergaan, en toch de moeite doen om mooie stukjes leven te restaureren. Niet om je naam er onder de zetten en toe te eigenen, maar omwille van de schoonheid van het leven zelf. Omwille van de liefde voor het leven. Geen megalomane projecten, maar een vierkante centimeter uit je leven restaureren, voor het welzijn van alle leven. Als een bodhisattva-restaurateur van de liefde.
Shaku Jinsen
Hermitage onder het Bladerdek